OPŠTA DIPLOMATSKA ISTORIJA USTANKA U HERCEGOVINI I BOSNI IZ 1875-1878 KNJIGA 2

U svojim knjigama Gutić je obradio kako vojni, tako i diplomatski aspekt ustanka, ali i celokupnog učešća srpskog naroda u Velikoj istočnoj krizi. Detaljno opisujući svaki važniji događaj pisac čitaoca void kroz ovaj burni istorijski period. Posebnu vrednost imaju poglavlja u kojima pisac opširno analizira stavove i uticaj na ustanak važnih faktora (Srbije i Crne Gore, velikih sila, panslavističkog pokreta, Vatikana, svetskog javnog mnjenja, itd). Uzroke ustanka pisac nalazi u “snazi srpskog nacionalizma”, odbacujući postavke koje ustanku uobičajeno daju prvenstveno socijalno obeležje. Za neuspeh ustanka ali i celog srpskog pokreta autor krivi neslogu srpskih kneževina i politiku velikih sila, pa u tom smislu povlači paralele sa događajima iz Drugog svetskog rata, ali i sukobima koji su u Jugoslaviji počinjali kad je rukopis druge knjige završavao. I zaista, čitajući parlamentarne beside engleskih političara iz doba ustanka o “srpskoj agresiji u Bosni i Hercegovini”, postaje jasnije zašto pisac opominje svoje sunarodnike zbog nepoznavanja vlastite istorije.